Apon: geen alledaagse naam
Velen onder ons zullen het zich afgevraagd hebben: waar komt toch die achternaam vandaan? Af en toe denk ik weleens dat ik “Aa-pee-oo-en” heet, zovaak moet ik mijn naam spellen als ik ergens mijn achternaam moet opgeven. “Appel” en “Apen” zijn de meest foutief gebruikte achternamen door mensen die maar niet willen luisteren. Maar de lezer zal al grinnikend een heel scala aan extra namen kunnen opnoemen (stuur ze naar ons op!)
Engebrecht een Hugenoot?
De eerste gedachte die bij velen opkomt is dat de naam Frans moet zijn. Op internet en onder de Apons (wat is eigenlijk het meervoud van Apon? Apons, Aponnen of Aponnetjes?) cirkuleren vele geruchten. De naam zou dus uit Frankrijk komen, waarbij de oorspronkelijke naam Hapon was, maar door verbastering en/of verkeerde registratie tot Apon zou zijn geworden. De ‘h’ spreken de fransen immers niet uit. Een gerucht dat hierbij aansluit vertelt dat onze voorvaderen gevluchtte Hugenoten waren. Frappant is dat dit gerucht gedeeld wordt door mensen van meerdere verschillende takken van de familie. Feit is wel dat de eerste Apon’s de naam Hapon droegen. Echter zien we al bij de overlijdensacte van Engebrecht dat er Apon als achternaam wordt genoteerd. Toch waren er zelfs tijdens het leven van onze stamvader Engebrecht andere mensen met de achternaam Hap(p)on, waarvan we weten dat ze Engebrecht kenden omdat ze als getuigen op de papieren van zijn kinderen staan vermeld. Maar we hebben deze mensen nooit kunnen koppelen aan de familie.
Carmen Apon vertelde ons over een vader en twee zoons (boeren) die zich in Nederland zouden hebben gevestigd ergens in de 16e eeuw. Ze vertelt verder dat het vroeger “A Pont” was, dus op zijn hollands: bij de brug of iets dergelijks en dat de “t” er bij registratie is afgevallen. Waar het verhaal vandaan komt is niet duidelijk en bewijs hebben wij niet kunnen vinden.
Naast etnische afkomst, een veranderde spelling, afgeleidde persoonsnamen en plaatsnamen, was één van de grootste bronnen voor familienamen beroepen van de voorouders. We weten dat Engebrecht van 1721 tot 1730 werkzaam was als wijnkoopman. Wijnen werden vooral vanuit Frankrijk geïmporteerd. Het kan zijn dat de familie dus Frans was en bij vestiging in Nederland bij hun leest bleven. Een andere mogelijkheid is dat er door eventuele handel met Frankrijk een idee is gewekt voor een Frans klinkende achternaam. Het Franse woord “appontement” betekent aanlegplaats/steiger. Engebrecht H(A)pon woonde aan de “Steyger”, was wijnkoopman en woonde niet ver van de Wijnhaven waar er werd gehandeld in wijnen uit voornamelijk Frankrijk. Een ander interessant Franse woord zonder een direct Nederlands equivalant is “taponneur”. Het is een beroep dat voornamelijk gerelateerd is aan de Franse wijnindustrie en verwijst naar iemand die vaten dichtslaat met behulp van een hamer en een houten stop om te voorkomen dat de wijn of andere vloeistof uit het vat lekt. In het Nederlands en Engels wordt soms het Franse woord “taponneur” gebruikt, maar het komt niet vaak voor. In plaats daarvan worden de beroepen die vergelijkbaar zijn met een taponneur in het Nederlands en Engels vaak omschreven als “kuiper”, “vatenmaker” of “tonnenmaker”.
Het blijft allemaal gissen. Vraag blijft ook waar die H toch vandaan is gekomen.
Jacobus Maria Apon
Jacques (Jacobus Maria) Apon (1897-1975) heeft zich in de jaren 1960 en 1970 bezig gehouden met de genealogie van de familie Apon. Veel archiefwerk heeft hij verricht in Rotterdam en omgeving, de ‘bakermat’ van de familie Apon. Een onderzoek door Jacobus waarbij hij contact opnam met Parijs, leek deze (hardnekkige) Hugenoten-mythe uit te sluiten. Ook in het telefoonboek van Frankrijk komen geen Apons voor. Hij heeft nog wat suggesties geopperd en onderzocht: o.a. een mogelijk met een (gebogen) tuindersmes “happe”: Apons waren tuinders (of hadden een haakneus). Feit is dat er in een generatie verschillende schrijfwijzen waren: Hapoen, Happon, Happen, Apon.
Familiewapen
Een man in Zuid-Limburg die mijn vader tijdens een vakantie in Limburg in 1997 eens wist op te lichten voor een hoop guldens, vertelde ons heel mooi dat de naam Apon wel degelijk uit Frankrijk kwam en afstamde van een uiterst kundige bruggenbouwer. Hij had ons “originele” familiewapen erbij “gevonden” en verkocht ons deze voor een luttel bedrag. Daarbij moet gezegd dat hij er een waar kunstwerkje van gemaakt had, uitgesneden in mergel en prachtig versierd en ingekleurd. Een officieel familiewapen is nooit gevonden, dat was vroeger vooral weggelegd voor de rijkere families. Bij gebrek aan beter zou dit tot iemand met iets beters komt een mooi “officieus” familiewapen kunnen zijn!
Wat meer speurwerk op het net leverde de volgende afbeelding op:
Duidelijk mag zijn dat de beste man dit familiewapen van de familie Aponte, oorspronkelijk uit Andalusië, Spanje, gevonden heeft en overgenomen. Vandaag de dag zijn er velen met de naam Aponte die o.a. in Puerto Rico wonen.
Buitenlandse neven?
Aangenomen wordt dat de Aponte-familie geen familie is van ons. Overigens bestaat er nog een familie Aponte in Spanje, welke zijn wortels in het Baskenland zou hebben in de Trucios vallei. Andere schrijfwijzes van deze naam zouden zijn “Ponte, Ponti, Pont, Ponts, Pontos, Puentes, De La Puente, etc.”
Een Italiaanse tegenhanger is ook gevonden:
Deze naam is het eerst gevonden in Palermo, Sicilië, aan de voet van de Pellegrino. Andere schrijfwijzes van deze familienaam zijn o.a. “Apponti, Apponto, Aponto, etc.” De naam komt vanaf de 19e eeuw ook voor in New York.
India?
Via Facebook is het heel gemakkelijk om mensen te vinden met dezelfde achternaam. Zo kwamen we via via in contact met Arusha Vanchhawng uit India, die als meisjesnaam Apon heeft. Zij vertelt ons:
“We noemen onszelf de Naga-stam. Historici hebben aangetoond dat onze migratie vanuit Centraal-Azië in Mongolië moet zijn gestart. Onze voorouders trokken over de Himalaya naar Bangladesh en de noordoost gelegen delen van India. Sinds het leefgebied van onze stammen onder India vielen na het vertrek van de Britten, noemen we onszelf Indiërs. Maar qua uiterlijk en cultuur zijn we totaal verschillend. De Nagas vallen onder de deelstaat Nagaland, dat bekend staat als een christelijke staat. De grootste bron van inkomsten is de landbouw en de Naga’s hebben een kleurrijke cultuur. ‘Naga’ betekent ‘gepiercede oren’, aangezien het bij de Naga’s traditie is de oren te piercen bij de geboorte. (…)
(Nagaland-meisje, bron: Wikipedia)
Onder de Naga-stammen bestaat er slechts één stam die de titel “Apon” draagt: de “Rengma Naga”-stam. Andere stammen die de naam Apon voeren, gebruiken andere spelwijzes. Maar allemaal claimen ze tot dezelfde familie der “Ghaponzas” te behoren, zoals het in het lokale “Rengma”-dialekt wordt uitgesproken. Het betekent “de oorsprong der Apons”. Het is dus een eer voor een stam deze naam verder te mogen dragen. Van generatie op generatie is de vertelling doorgegeven over hoe de “Apon”-clan zich opsplitste in verschillende stammen met verschillende namen. Onze voorvaderen waren voornamelijk nomaden die van de ene naar de andere plek trokken totdat zij zich uiteindelijk in India vestigden. Deze cultuur blijkt duidelijk uit de rijke cultuur met vele traditionele liederen, vertellingen, juwelen en andere traditionele klederdracht. Een duidelijk feit dat historici hielp was het gebruik van zeeschelpen in onze hoofddoeken, sieraden en accessoires, wat erop duidt dat onze voorouders uit een regio kwamen nabij de zee. (…)
Wanneer je naar de Indonesische sociale cultuur kijkt, zie je dat de manier waarop Indonesiërs elkaar groeten, bijna gelijk is aan die van ons. In tegenstelling tot vele andere culturen begroeten we elkaar niet met een “hallo, hoe gaat het?”. Een gebruikelijke manier van elkaar groeten is “Heb je al gegeten?”, waarna de minder belangrijke zaken volgen.”
Grappig is dat Arusha de link legt met Indonesië, waar één van de grootste takken van de familie Apon is ontstaan. De naam “Apon” wordt in Bangladesh door veel (jonge?) mensen gebruikt als bijnaam. Behalve dat Nederland en Bangladesh beide lage landen zijn en met waterproblemen kampen, zijn er geen overeenkomstigheden gevonden. De bijnaam zou zoiets betekenen als “erg geliefd”.
Schotse koning?
Hoe verder weg, hoe mooier de verhalen. De site “houseofnames.com” weet ons te vertellen dat de naam Apon Schots is en een verbastering van de naam van de aloude “MacAlpin” clan. Wanneer we heel goedgelovig zijn moet de MacAlpin clan zijn oorsprong hebben gevonden aan de westkust van Schotland, op de Hebriden eilanden. De naam zou voortkomen uit “the son of the blond one” of “son of Alpin”. Wij zouden daarmee afstammen van de Kenneth MacAlpin (810-858 n.Chr), die volgens de mythes (en Wikipedia!) de eerste Schotse koning zou zijn geweest. We hebben zelfs een afbeelding van de beste man, én een familiewapen.
De betrouwbaarheid van dit soort verhalen valt natuurlijk zeer te betwijfelen, maar spreken desalniettemin tot de verbeelding. Of zoals de adj. archivaris van Rotterdam in 1986 schreef aan Frans Kuik:
